الوقـــــوف بــعـرفـــــــة

            ARAFAA DHAABBATUU

Guyyaa torbeessaa baatii hajji'ii , hoggaa dhufe salaata subi'ii booda imaamni dubbii dheertuu yookaa khuxbaa takkitti beytii maddi'itti dubbatee warra hajjii godhu gorsa .khuxbaan imaamni warra hajjii godhu gorsu'uuf makkatti dubbatu tun dubbii dheertuu inni yaroo hajji'ii dubbatu afurirraa takka. Isiin tan dura dursooti tan lammeysa'aa khuxbaa guyyaa arafa'aati .ta sadeessa'aa khuxbaa guyyaa iidaa minatti godhu.afreessan khuxbaa guyyaa iidaa kan boodaa tan minatti godhu .khuxbaa hunda keessatti waan dalagaa hajji'ii taye, kan yaroo san dalaguun dirqamaati warra hajji'ii yaadachiisa takkaayuu dubbatee isaanii ibsa khuxbaan hundinuu zuhrii booda .ammallee takka takka tan guyyaa arafa'aa malee. isiin lama ammallee zuhrii dura.

Duuba imaamni khuxbaa guyyaa torbeessaa baatii hajji'ii godhu keessatti wanni hajjaajota itti ajaju : boru guyyaa saddeeteysaa baatii hajji'ii ganamaan baya'aa gara minaa yaa'aa jechuu .duuba borummaa san guyyaa sadeeteysa'aa eega subii salaatanii imaaman wajji gara minaa yaa'an .Mina bakka hoggaa makkarraa gara arafa'aa deeman dura dursoo itti dhufan.duuba minatti zuhrii,asrii,maghriba,ishaa'ii,salaatanii ,mina bulan hanga aduun baatutti 

Hoggaa makkarraa gara minaa yaa'an hunoo akkana je'uutu garii.

 }اللهم اياك ارجو ولك ادعو فبلغنى صالح املى واغفر لى ذنوبى وامنن على بما مننت به على اهل طاعتك انك على كل شئ قدير  .{

{ALLAAHUMA IYAAKA ARJUU. WALAKA ADKGOO FABALLIGHNII SGAALIHGA AMALII WAGHFIRLII ZHUNUUBII WAMNUN KGALAYYA BIMAA MANANTA KGAA AHLI XAAKGATIKA INNAKA KGALAA KULLI SHEY'IN QADIIR .}

Ma'naan isaa akkana :

{Yaa Rabbi kan an kajeelu suma. kan an kadhadhus suma yaa Rabbi waan gaarii an hamiluufitti na geessi , na qunnamsiisi .dalagaa gaarii naa laaffisi.dilii tiyya hunda naaf araarami. waan warra dubbii tee dhagayuun qananiiften na qananiisi .naa kenni ati kan waa hundarratti dandayuu }. 

Duuba hoggaa halkan sayleessadhaa, Mina bulanii subii salaatanii aduun baate, ka'aniiti Minrraa gara arafa'aa yaa'an wanni namni gara arafa'aa deemu je'uun gaari'ii  yookaa barbaadamu:

 }اللهم اليك توجهت ، ولوجهك الكريم اردت فاجعل    ذ بى مغفورا وحجى مبرورا  وارحمنى ولاتخيبنى انك على كل شئ   قدير{

{ALLAAHUMMA ILEYKA TAWAJJAHTU WA LIWAJHIKALKARIIMI ARADTU  FAJKGAL ZHANBII MAGHFUURAN  WAHAJJII MABRUURAN WARHGAMNII WALAA TUKHAYYIBNII  INNAKA KGALAA KULLI SHEY'IN QADIIR} .

Ma'naan isaa : 

Akkana Yaa Rabbi an gara kee gara gale an fuula keetin fedhaa dilii tiyya dhiifama naa godhi hajjii tiyya qulqulluu naa godhi yaa Rabbi rahmata naa godhi yaa Rabbi nan hoongessinii na milkeessi ati yaa rabbi siyi kan waa hunda dandayuu }.

Guyyaa arafaadhaa kana , talbiya'aafii Qur'aana qara'uufii,salaata alannabi'iifii , du'aa'ii godhatuu akkaan heddommeysan

keessattuu du'aa'ii tana :

 }ربنا آتنا فى الدنيا حسنة وفى الآ خرة حسنة  وقنا عذاب النار{

RABBANAA AATINAA FIDDUNYAA HGASANATAN WA ,FIL'AAKHIRATI HGASANATAN,WA QINAA KGAZHABANNAAR}                                                                            

Ma'naan isaa :

{Yaa Rabbi addunyaa tanarratti waan gaarii naa kenni. aakhira'attis waan gaarii naa kenni .ibidda azaabaa jalaa nagaya na baasi }.

Hoggaa gara arafa'aa deeman karaa gaara { dabba } je'amu bira bayu , deemu'uutu gaarii . ammoo hoggaa arafa'arraa deebi'an karaa gaara lama kan{MA'ZMEYNII } jidduu bayu , deemu'uutu gaarii  

Duuba hoggaa gara arafa'aa yaa'an odoo dirree arafa'aa hin seenne bakka {namiraa} je'amtu qubatan . Duuba hanga zuhriin gayuu Arafa hin seenanii achuma taa'an. Duuba hoggaa zuhriin gaye imaamni ka'eeti odoo zuhrii hin salaanne khuxbaa lama godha yookaa qara'a. waa arafaa keessatti dalagan ummata beysisu'uu jecha. Eegasii zuhri'iifii asrii walitti qabanii salaatan. odoo guyyaan sun guyyaa jum'aadhaa tayee jum'aa hin salaatan .waan bakkeen, bakka qubsumaa hin tayiniif . takka arafa bakka qubsumaatii mitii .

Duuba hoggaa salaata masjida namira'aa kan Masjida ibraahiim je'amutti salaatan , kanarraa raaw'atan gara arafa'aati yaa'anii , dachii arafa'aa seenan. 

Dachii arafa'aa seenu'uuf  qaama dhiqatuun ni barbaadama .Dachiin arafa'aa wasana yookaa daangaa qabdi .Masjinni namira'aa cina'aan arafa keessa jira. Masjinni Namira'aa hangi arafaa keessa jiruufii hangi kuun alaamaadhan adda beekkama .Gamni arafa'arraa ala jiru gama qiblaadhati.

Dachiin arafaadhaa hundi bakkuma dhaabbatan namni dachii arafaadharra bakkuma takka dhaabbate dhaabbatiinsi isaa fayyaa taya. haa tayuu irra caalan bakka dhaabbatanii bakka dhagaan gugurdaan . jiru Maalif bakkeen sun bakka nabi muhammad nageenyi isarratti haa jiraatuu  dhaabbate . Bakka gaara yookaa tulluu {jabalurrahmaa} je'amtu kan raasaa yookaa wal'akkaa dirree arafa'aa jiru  jala jiru.

Wanni beekun nurra jiru lafti arafa'aa tun  haramarraayii miti.akkasuma bakkeen { Laga urana'aa } je'amtu ammallee bakkeen namiraa je'amtu haramarraayii miti .Masjinni ibraahiim kan amma Masjida namiraa je'amu gamni duraa laga namira'arraayi ammoo gamni boodaa Arafa'arraayi alaama'aatu utubaa masjidarra kaayamee wasana yookaa daangaa isaan lamaanii adda beysisaa

فـروض الـوقوف بعـرفة  وشـروطـه

WAAN ARAFA DHAABBATUUN ISI'IIN MALEE HIN ARGAMNE

1  Eega waytiin,  yookaa yaroon dhaabbataa geessee dhaabbatuu .waytiin dhaabbatiinsaa :yaroo zuhri'ii tan guyyaa sayleessaa baatii arafa'aatirraa qabdee , hanga yaroon salaata subhi'ii kan kurneessaa baatii hajji'ii seentutti namni yaroo dubbanerraa waytii xiqqoo dirree arafa'atti argame dhaabbatiinsi isaa fayyaa tayeeti argama. Ammoo namni yaroo tana keessa dhaabbatuu dhabe, matumaanuu dhaabbatuu dhiisee ,takkaa waytii san dura buusee takkaa irraa booda aansee , hajjiin isa dabarte. 

2  Namni dhaabbatu nama ibaadan , yookaa dalagaan isaa fayyaa taatu tayuu . Tanaaf jecha namni gaggaba qabu  tokko yoo dhaabbate takkaa namni machaayan yoo dhaabbate dhaabbatiinsi isaanii fayyaa hin tayu namni dhaabbatiinsi isaa fayaa tayu yoo lafa arafa'aa keessa dabre odoo isaa quban qabnellee , takkaa isaa rafullee ,takkaa lafti lafa arafa'aa tayuu kan beynellee tayee samii keessa dabruu lafarra dabruu dhaabbatiinsi isaa fayyaa taya

سنن الوقوف

 SUNNAA DHAABBATIINSAA

Ammoo dalagaan dhaabbatiinsaa tan irra caaltu waan as deemu kana

1 Isaa waa yaabbatu dhaabbatu'uutu, lafa dhaabbatu'urra caala . ammoo dhalaan tattaa'uudhatu isaanif irra caala .akkasuma qarqara dhiiraa dhaabbatu'uutu isaanif irra caala .

2 Xahaarataa isaa qibla'atti gara galu dhaabbatuu .

3  Isaa soomana hin qabne dhaabbatuu .

4 Qalbii takkaan dhaabbatuu. du'aa'iidhafii  talbiyaa heddommeysuu. akkasuma qaraatii qur'aanaa heddommeysuu.isaa dhaabbatu waan kana dalaguu. Ammallee isaa taa'u isaa deemu.hoggaa du'aa'ii godhatu hanga ceekhuudhatti harka ol fuudhun ni barbaadama. Ammoo mata'aa ol hin dabarsu. ammas qooqa gad qabatuu . akkaan qooqa ol fuudhun ni jibbamaa .Ammallee akka inni gara Rabbii haajamaa taye mul'isuu. ammallee Rabbiinf if xiqqeessuu isaa akkaan mul'isuu heddommeysuu. Rabbitti wowwaatuu heddommeysuu.haa tayuu waan khadhate Rabbiin naaf hin kennine je'ee hin tursiifatin .kajeellaa haa jabeessuu . Du'aa'ii hunda sadii sadii haa godhuu , yookaa haa deddeebisuu . Du'aa'ii isaa wanni jalqabuun : Rabbi faarsu'uufii ,waan isaan hin malle hundarraa isa qulqulleessu'uufii , Rahgamataafii nagaya nabirratti buusu'uufii ,Aalii nabirratti buusu'uuni hoggaa fixus waan dubbanne kanaan fixuu.

Irra caalan du'aa'ii guyyaa Arafa'aa, kan asdeemu kana

 }لا اله الا الله وحده لا شريك له  الملك وله الحمد وهو على كل شئ قدير اللهم لك الحمد كالذى نقول وخيرا مما نقول اللهم لك صلاتى ونسكى ومحياى ومماتى واليك مآبى ولك رب تراثى اللهم إنى اعوذ بك من عذاب القبر ووسوسة الصدر وشتات الأمر اللهم انى اعوذ بك من شر ما تجئ به الريح.  {

 {LAA ILAAHA ILLALLAAHU WAHGDAHUU ,LAA SHARIIKA LAHUU , LAHULMULKU,WALAHULHGAMDU, WA HUWA KGALAA KULLI SHAY'IN, QADIIR. ALLAAHUMMA, LAKALHGAMDU, KALLAZHII QUULU  WA KHAYRAN MIMMAA NAQUULU, .ALLAAHUMMA LAKA SGALAATII WANUSUKII ,WAMAHGYAAYA, WAMAMAATII ,WAILEYKA  MA'AABII WA LAKA RABBI TARAATHII. ALLAAHUMMA INNII AKGUUZHU BIKA  MIN , AZHAABIL QABRI WAWASWASATI ,SGADRI . WASHATAATIL'AMRI ALLAAHUMMA INNII AKGUUZHU BIKA MIN SHARRI MAA TAJII'U BIHII RRIIHGU }

Ma'naan isaa akkana

  { Rabbii Tokkicha malee Rabbiin biraa yookaa waaqni biraa hin jiru waaqa tokkicha hiriyaa hin qabne. mootumma'aafii faarulleen ta isaati ammallee galanni kan isaati inni waa hundarratti dandayaa .Yaa waaqa galanni keeti kan akka nuti jennee galata siif galchinuu ammallee galanni galata nuti jennee galata sii galchinu caalu keeti.waan galata taye waan faaruu taye siitu haqa godhata.namni biraa kan haqa godhatu hin jiru .wanni namni irratti faarfamu hundi teetii , Yaa waaqa salaanni yookkaa sagadiinsi kiyya siifi. hajji'iifii umraan tiyya jiru'uufii duuti tiyya siifi. teeti .an gara keetan deebi'a wannin an if duubatti dhiise hundi keeti Yaa Rabbi azhaaba qabri'irraan sitti maganfadha ammalle waswaasa qomaa yookaa gara'arraan sitti maganfadha.

 Ammallee dubbiin narraa wal dhawu'urraan narraa adda faca'urraan sitti maganfadha .Yaa waaqa balaa qilleensi deemunirraan sitti maganfadha} jechuu.

Guyyaa Arafa'aa bakka dhaabbataniifii , haaluma hundatti ,talbiyaa yookaa labbeykaa heddommeysun akkaan barbaadama . wanni gaarin gosa du'aa'iidhafii gosa zikri'ii tan adda addaa je'uu yookaa fiduu .taraa tara'atti, taraa takka qur'aana qara'ee taraa takka waaqa khadhatee .taraa takka talbiyaa godhee.taraa takka tahliila taraa takka takbiiraa taraa takka tasbiihga. taraa takka salaat kgalannabii godhee .kophaa Rabbi khadhatee namaan wajji khadhatee . lubbuu isaatifii haadhaa abbaa isaatifii, fira isaa jaalalloota,hiriyoota nama isaaf tole nama du'aa'ii isatti dhaammate hundaaf ummata islaamaa hundaaf ,guyyaa arafa'aa du'aa'ii godhanii Rabbi khadhatuun akkaan barbaadama . yaa Rabbi dilii yookaa cubbuu hundarraa deebi'e je'ee afaanin dubbatee dalbi'iin yaadun akkaan barbaadama .

Hoggaa du'aa'iidhafii zikrii godhu booyun ni barbaadama. bakkeen tun dirriin arafa'aa tun bakka balleessaa hundarra itti deebi'anii imimmaan dhangalaasanii booyanii Rabbitti wuwwaatanii diliin namarraa itti dhiqamtu  kan wanni khadhatan itti namaa kennamtu.Dirriin arafa'aa bakka warri Rabbiin maraxatee yamme owliyoonni isaa itti wal gayu .wanni je'ame arafaa dhaabbatuun yoo guyyaa jum'ataa qunname yookaa gaxxame nama dirree san dhaabbate hundaaf Rabbiin ni araarama .

Du'aa'ii dirree arafaadhatti godhatuun arbaa damurra hunoo takka  tana :

} ربنا آتنا فى الدنيا حسنة وفى الآخرة حسنة وقنا عذاب النار اللهم انى ظلمت نفسى ظلما كثيرا ، وانه لايغفر الذنوب الا انت فاغفرلى مغفرة من عندك وارحمنى انك انت الغفور الرحيم اللهم اغفرلى مغفرة تصلح بها شأنى فى الدارين وارحمنى رحمة من عنك   اسعد بها فى الدارين وتب على توبة نصوحة لا انكثها ابد و ألزمنى سبيل الإ ستقامة لا ازيغ عنها ابدا اللهم انقلنى من ذ ل المعصية الى عز الطاعة واغننى بحلا لك عن حرامك وبطعاتك عن معصيتك وبفضلك عن من سواك ونور قلبى وقبرى واعذنى من الشر كله واجمع لى الخير كله استودعك دينى وامانتى وقلبى وخواتم عملى وجميع ما أنعمت به على وعلى جميع احبابى والمسلمين اجمعين {   

{ RABBANAA AATINAA FIDDUNYAA HASANATAN , WAFIL'AAKHIRATI HGASANATAN ,WA,QINAA AZHAABA NNAAR , ALLAAHUMMA INNII ZGALAMTU NAFSII ZGULMAN KATHIIRAN WA INNAHUU LAA YAGHFIRU ZHUNUUBA ILLAA ANTA FAGHFIR LII MAGHFIRATAN  MIN KGINDAKA WARHGAMNII INNAKA ANTALGHAFUURURRAHGIIM ALLAAHUMMAGHFIRLII MAGHFIRATAN MIN KGINDIKA TUSGLIHGU BIHAA SHA`NII FIDDAARAYN WARHGMNII RAHGATAN MIN KGINDIKA ASKGADU BIHAA FIDDAARAYN . WA TUB KGALAYYA TAWBATAN NASGUUHGATAN LAA ANKUTHUHAA ABADAA WA ALZIMNII SABIILAL ISTIQAAMTI ,LAA AZIIGHU KGANHAA ABADAA ALLAAHUMANQULNII , MIN ZHULLILMAKGSGIYATI ,ILAA KGIZZIXXAAKGATI WAGHNINII BI HGALAALIKA KGAN HARAAMIKA WA BI XAAKGATIKA ,KGAN MAKGSGIYATIKA WA BI FADGLIKA KGAN MAN SIWAAKA ,WA NAWWIR QALBII, WA QABRII, WA AKGIZHNII MINA SHARRI KULLIHII WAJMAKG LII ALKHAYRA KULLAHUU .WA ASTAWDIKGUKAA DIINII WA AMAANATII WAQALBII WA KHA WAATIIMA KGAMALII WA JAMIIKGA MAA ANKGAMTA BIHI KGALAYYA WA, KGALAA JAMIIKGA AHGBAA , AHGBAABII , WALMUSLIMIIN , JMAKGIIN} 

Ma`naan isaa : 

Yaa Rabbi keenya ,waan gaarii addunya`aa aakhira`atti nuu tolu , nuu kenni azaaba ibiddarraa najaa nu baasi yaa waaqa an lubbuu tiyya miidhaa hedduu miidhee , namni dilii namaaf araarmu si malee hin jiruu yaa waaqa tola naaf oolii naaf araarami rahmata naaf godhi ati kan namaaf araaramee rahmata namaa godhu , yaa rabbi ifuma biraa araarama addunya`aa aakhira`atti haala kiyya tolchu naaf araarami.

Ammallee rahmata addunya`aa aakhiraa naa tolchu rahmata naa godhi yaa Rabbi ahdii, baallama dilii dhiisu`uu qulqulluu kanin abaduma hin deeyne na qunnamsiisi , na seensisii naa kennii irratti na gargaari yaa waaqa karaa qajeello`oo kanin irraa hin mayn`e na qabsiisi yaa Rabbi xiqqeenya dubbii tee didu`urraa , guddina dubbii tee dhagayu`utti,na godaansisi yaa Rabbi halaal keetin haraamirraa na duroomsi dubbii tee dhagayu`uun,dili`irraa na duroomsi yaa Rabbi kennaa teetin kenna nama sin tayinii hundarraa na duroomsi qalbii tiyyaafii qabrii tiyya naa ibise waan hamtuu hundarraa nagaya na baasi waan gaarii hunda walitti naa qabi yaa Rabbi diin kiyya amaanaa tiyya qalbii tiyya qaama kiyya dalagaa tiyya waan gaari`itti booda naa aansuu waan gaariidhatti booda naa aansuu ,waan gaarii naa kennite mara kan nama kiyyaa kennite mara kan nama islaama tayee kennite mara , yaa Rabbi sitti dhaammadhee naa tiysi .

5 Wanni hoggaa dirree arafaadhaa dhaabatan irra caalu gaaddiseyfatuu dhabuu yoo kan oow`i isa miidhu taye malee .

6  wanni gaarin hanga aduun seetu dirree arafa’aatii deemuu dhabuu.akka halkaniifii guyyaa dhaabbatuun isaaf argamuuf jecha

7  guyyaa arafa’aa waan gaarii dalaguu heddommeysuu. akkuma kurnan duraa kan baatii arafa’aa hunda keessatti waan gaarii dalaguun barbaadamu waan akka sadaqa’aa faa .